استانداردسازی

استاندارد و استانداردسازی از جمله فرآیندهای مهم و ضروری برای توسعه پایدار صنایع و فناوری‌‌های مختلف به شمار می‌روند که تدوین و پیاده‌سازی آن‌ها، امری حیاتی در جهت توسعه پایدار فناوری‌های مختلف است.

• استاندارد:

استاندارد در واقع به مجوزی برای قواعد، راهنمایی‌ها و یا ویژگی‌هایی برای فعالیت‌ها گفته می‌شود که جهت استفاده مکرر تصویب می‌شود و هدف آن، رسیدن به میزان مطلوبی از نظم و رعایت قوانین می‌باشد. بنابراین باید گفت که استاندارد باید بر نتایج علوم، فنون و تجربیات افراد و سازمان‌های مختلفی استوار باشد.

• استانداردسازی:

استانداردسازی به فعالیت‌های ایجاد معیارهایی در ارتباط با مسائلی گفته می‌شود که به صورت بالفعل و یا بالقوه و با هدف دستیابی و کسب نظم و ترتیبی بهینه در مقوله موردنظر، برای استفاده عمومی و مستمر می‌باشد.

•  اهداف استانداردسازی:

موارد زیر از جمله اهداف مهمی می‌باشند که می‌توان برای استانداردسازی به آن‌ها اشاره نمود:

• • کسب پایگاه‌های جهانی در سطح بین‌المللی
  • نوآوری در زمینه فناوری
  • ایجاد زمینه برای پذیرش مواضع ملی کشورها
  • حفظ توازن و تعادل بین منافع تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان
  • مبتنی شدن مقررات بر استانداردها

• منافع و مزایای استانداردسازی:

استانداردسازی دارای مزایا و منافعی می‌باشد که در ادامه به آن‌ها اشاره‌شده است:

• منافع استانداردسازی برای سازمان:

• • آگاهی یافتن از نیازهای بازار و محصولات
  • بهبود عملکرد
  • افزایش سهم بازار

• منافع استانداردسازی برای مصرف‌کننده:

• • استفاده از محصولات با کیفیت بالا
  • استفاده از محصولات با قیمت مناسب
  • بهره‌مندی از خدمات پس از فروش
  • کاهش ریسک عدم شناخت محصولات

• منافع استانداردسازی برای جامعه

• • حفظ سلامت و بهداشت جامعه
  • استفاده بهینه
  • اثربخشی و کارایی
• • حفظ موازین زیست‌محیطی و پیش‌گیری از آلودگی

• خط‌مشی و اهداف استانداردسازی:

هدف از استانداردسازی توسط سازمان بین‌ المللی استاندارد در جهت ارتقا بخشیدن به مؤلفه‌های زیر است.

• • • • کیفیت [Quality]
      • ایمنی [Safety]
      • کارایی [Efficiency]
      • قابلیت اطمینان [Reliability]
      • تعویض‌پذیری [Interchangeability]
      • سازگاری [Compatibility]

• استاندارد اجباری و استاندارد تشویقی

امروزه در ایران، دریافت نشان استاندارد ملی برای بیشتر کالاهای صنعتی و تولیدی اجباری است. یعنی تولیدکننده قبل از تولید محصول می بایست اقدام به اخذ نشان استاندارد نموده و محصول موردنظر را مطابق با استانداردهای ملی تولید کند. تولید بعضی از محصولات نیازمند دریافت استاندارد ملی نیست اما چنانچه تولیدکننده اصول مذکور را رعایت کند؛ می­تواند نشان استاندارد تشویقی را روی محصولات خود درج نماید.

استاندارد و استانداردسازی و تاثیر آن در کیفیت

 این مطلب را از دست ندهید: تعریف دقیق کیفیت چیست؟

 این مطلب را از دست ندهید: چرا کیفیت و مدیریت کیفیت مهم است؟

یکی از مواردی که می‌تواند منجر به بهبود کیفیت و ایجاد ثبات در کیفیت شود، بحث استانداردها است. استانداردها به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا علاوه بر ایجاد ثبات در کیفیت، نسبت به ارتقا و بهبود کیفیت محصولات و خدمات نیز اقدامات لازم را انجام دهند.

اگر بخواهیم تعریفی از استاندارد کردن داشته باشیم، می‌توان این‌گونه بیان کرد:

«استاندارد کردن عبارت است از تعیین مشخصات کالا و خدمات موردنیاز یا تعیین درجه ویژگی‌های کیفی کالاها و خدمات و حد مرغوبیت قابل‌پذیرش و مطلوبیت موردنظر برای آن‌ها ازنظر اندازه، شکل، رنگ، خواص فیزیکی و شیمیایی و … به‌منظور بهبود کیفیت و حصول اطمینان از مصرف یک فرآورده.»

تعریف بالا تعریفی از استانداردسازی است، که می‌توان برای هر محصول و یا خدماتی تهیه کرد. اما خود استاندارد به بیان سازمان بین‌المللی استاندارد به شرح زیر است:

سندی که از طریق اجماع و توافق عمومی تدوین‌شده و به تصویب گروه یا سازمان شناخته‌شده‌ای می‌رسد و قواعد و دستورالعمل‌ها و یا مشخصه‌هایی را برای فعالیت‌ها یا نتایج آن‌ها به‌منظور استفاده روزمره و مستمر ارائه می‌کند. هدف استاندارد رسیدن به میزان مطلوبی از نظم درزمینه‌ای خاص است.

پس استانداردها قوانین هستند، که سعی می‌کنند با ایجاد نظمی خاص در کسب‌وکارها کیفیت را افزایش بدهند و نتیجه این بالا رفتن کیفیت، افزایش رضایت مشتریان نیز خواهد بود.

زمانی که صحبت از استاندارد می‌شود می‌توان استانداردها را به 4 دسته کلی تقسیم کرد.

• دسته اول: استانداردهای ملی

استانداردهای ملی، استانداردهایی هستند که در داخل کشورها برای مواردی همچون حفظ حقوق مصرف‌کننده، حفظ اعتبار کشور بخصوص در صادرات، یکنواختی محصولات و کیفیت آن‌ها تدوین می‌شود. این استانداردها بر اساس تکنولوژی و سطح پیشرفتگی کشورها توسط کارشناسان و صنعتگران و صاحبان کسب‌وکار و با همراهی مؤسسات استاندارد کشورها تدوین می‌شوند.

• دسته دوم: استانداردهای منطقه‌ای

استانداردهایی که توسط چندین کشور تهیه می‌شود را استاندارهای منطقه‌ای می‌نامند. کشورهایی که دارای وجوه مشترک مانند جغرافیا، تبادلات تجاری و … هستند معمولاً برای کاهش هزینه‌ها، تشریفات، سهولت مبادلات، استانداردهایی را با یکدیگر تدوین می‌کنند که بتوانند تبادلات راحت‌تر و بهتری داشته باشند.

• دسته سوم: استانداردهای بین‌المللی

استانداردهای بین‌المللی استانداردهای عمده واصلی هستند. این استانداردها توسط کشورهای مختلف موردپذیرش قرار می‌گیرد.

استانداردهای بین‌المللی معمولاً در حوزه‌های مختلف و با استفاده از کارشناس عضو که از کشورهای مختلف هستند، پیش‌نویس می‌شود و برای کشورهای عضو ارسال شده تا پس از رأی‌گیری و جمع‌آوری نظرات، ویرایش نهایی شده و استاندارد تدوین شود.

استانداردهای بین‌المللی که برای آسان‌تر شدن تبادلات بین‌المللی است می‌تواند برای سازمان‌ها و کسب‌وکارها یک مزیت باشد، زیرا محصولات و خدمات آن‌ها بر اساس استانداردهایی تهیه می‌شود که در تمام دنیا قابل‌قبول است.

سازمان بین‌المللی ایزو، سازمان اصلی تدوین استانداردهای بین‌المللی است که سازمانی ملی تائید صلاحیت ایران هم به نمایندگی از کشورمان، در این سازمان عضو است.

• دسته چهارم: استانداردهای کارخانه‌ای

این استاندارد توسط یک شرکت یا ائتلاف چند شرکت تدوین می‌شود. ممکن است یک شرکت با همکاری بخش‌های مختلف مانند تولید، کنترل کیفیت، بازرگانی و … استانداردی را برای تأمین‌کنندگان خود تدوین کند. به‌عنوان‌مثال شرکت‌های خودروسازی مانند سایپا و ایران‌خودرو، چنین استانداردهایی را که برگرفته از استانداردهای ایزو نیز می‌باشد، برای قطعه سازها و تأمین‌کنندگان خود تهیه کرده است و تأمین‌کنندگان ملزم به رعایت این استانداردها هستند.

گاهاً نیز تعدادی از شرکت‌ها با حوزه کاری مشترک، مثلاً خودروسازها، پتروشیمی‌ها، صنایع شوینده و … برای یکسان‌سازی و بهتر نمودن کیفیت و ایجاد قوانین برای محصولات اولیه، اقدام به تدوین استاندارد می‌کنند.

به‌عنوان‌مثال استاندارد QS9000 توسط سه خودروساز بزرگ، فورد، کرایسلر و جنرال موتور در سال 1994 تدوین شد و تأمین‌کنندگان قطعات خودرو ملزم به رعایت این استاندارد شدند.